Nhật Bản: Thị trấn trả tiền cho phụ nữ sinh con

Khi Katsunori và Kaori Osaka sinh con đầu lòng, họ sống trong một căn hộ chật chội ở Nagoya ở miền Trung Nhật Bản. Như nhiều cặp vợ chồng trẻ khác, họ gắng sức nuôi con tại thành phố nhưng cảm thấy cuộc sống quá khó khăn. Cuối cùng họ từ bỏ.

Nagi - Hình mẫu tăng tỷ lệ sinh

Katsunori cho biết họ không có đủ tiền để sống ở một nơi rộng rãi trong thành phố và đã dọn tới Nagi, quê của Katsunori. Thị trấn nông nghiệp yên bình ở miền Tây Nhật Bản đã trở thành một ví dụ thành công trong tăng tỷ lệ sinh đang suy giảm.

Với dân số 6.000 người, Nagi như cách cả thế giới với Nagoya. Cư dân ở Nagi cho biết thị trấn là nơi tuyệt vời để nuôi dạy trẻ con vì không có phố xá đông đúc. Nhưng đó không phải là lợi ích duy nhất, Nagi còn trả tiền cho các cặp vợ chồng sống trong thị trấn để sinh con.

Các gia đình nhận một khoản 100.000 yên (hơn 21 triệu đồng) cho đứa con thứ nhất, 150.000 yên cho đứa con thứ hai và 400.000 yên cho đứa con thứ 5. Nagi trả tiền từ năm 2004 và có thêm gói hỗ trợ các cặp vợ chồng. Gói này gồm trợ cấp tiền nhà ở, tiêm phòng vắc xin miễn phí, trợ cấp học phí và giảm các chi phí nhà trẻ.

Tất cả các biện pháp đang có tác dụng. Trong khu vực gia đình Osaka sinh sống, đa số cặp vợ chồng có từ 3 con trở lên vì họ có thể và muốn vậy. Nhờ đó, Nagi đối lập hẳn với phần lớn Nhật Bản. Từ năm 2005 tới 2014, tỷ lệ sinh của Nagi tăng gấp đôi từ 1,4 lên 2,8. Từ đó, tổng tỷ lệ sinh ở Nagi giảm nhẹ xuống 2,39 nhưng vẫn cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn quốc là 1,46.

Cuộc sống ở Nagi tương đối truyền thống. Một số gia đình có nhiều thế hệ chung sống cùng nhau vì thế ông bà có thể trông cháu khi cha mẹ làm việc. Phần lớn các cặp đôi kết hôn ở độ tuổi trên dưới 25 và sinh con ngay sau đó. Phụ nữ sống tại Nagi hoặc dọn đến đây ở biết rằng Nagi không có cơ hội cho sự nghiệp thăng hoa nhưng có cơ hội để cân bằng cuộc sống, công việc.

Tới 70% phụ nữ tiếp tục làm việc, thường là nhân viên văn phòng hoặc giáo viên, sau khi sinh con. Phụ nữ ở Nagi không phải di chuyển mất thời gian tới chỗ làm, khối lượng công việc không nhiều và có nhiều lựa chọn chăm sóc trẻ. Với những bà mẹ muốn làm việc vài tiếng mỗi tuần thì có một công ty địa phương cung cấp các việc kiểu đó như nhập dữ liệu, đóng gói hàng hóa.

Nagi cũng chi nhiều ngân sách cho các dịch vụ gia đình, phần lớn là nhờ nguồn quỹ thêm mà thị trấn này nhận được từ Chính phủ nhờ là nơi đóng quân của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản. Nagi thực hiện chiến dịch PR quy mô lớn từ năm 2012 để tuyên truyền thành công của các sáng kiến kế hoạch hóa gia đình. Tiếng lành đồn xa khiến nhiều người tới đây để bắt đầu cuộc sống mới hoặc tìm hiểu bí mật tỷ lệ sinh của Nagi. 

Ngoài chính sách thân thiện với cha mẹ, quan điểm thay đổi trong xã hội Nhật Bản cũng giúp tạo một môi trường phù hợp để sinh con ở Nagi. Kỳ vọng truyền thống là phụ nữ bỏ việc sau khi sinh con đã không còn tồn tại. Giáo sư tâm lý giáo dục Inoue-Smith cho biết lựa chọn làm bà mẹ ở nhà chỉ là lựa chọn cá nhân chứ không phải là do sức ép từ xã hội.

Nỗ lực của Nhật Bản

Nhật Bản đã bị suy giảm dân số từ những năm 1970. Năm 2017, chưa đầy 950.000 em bé chào đời trong khi số người chết tăng lên mức cao thời hậu chiến là 1,3 triệu người.

Tổng dân số ở mức 127 triệu người và trẻ em chỉ chiếm 12,3%. Tới năm 2065, dân số Nhật Bản dự kiến sẽ chỉ còn 88 triệu người. Tokyo, thành phố hơn 9 triệu dân, có tỷ lệ sinh thấp nhất trong 47 tỉnh ở Nhật Bản. Tokyo cũng có số trẻ phải ở trong danh sách xếp hàng vào các cơ sở trông trẻ cao nhất. Hơn 5.400 trẻ đang tìm một chỗ trong các trường học ban ngày ở Tokyo, chiếm gần 30% toàn quốc.

Theo ông Hirokazu Kato, Giáo sư kinh tế học tại đại học Meiji ở Tokyo chính sách của chính phủ khiến phụ nữ và nam giới đang đi làm rất khó để cân bằng công việc với cuộc sống gia đình. Tương tự tình trạng thiếu cơ sở chăm sóc trẻ, tỷ lệ sinh giảm còn do nhu cầu theo đuổi sự nghiệp và xu hướng đàn ông, phụ nữ trì hoãn hoặc tránh kết hôn. Số người vẫn độc thân ở tuổi 50 đã đạt kỷ lục 23,37% với nam giới và 14,06% với phụ nữ năm 2015.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Kato, một nhân tố quan trọng khác là tình trạng di cư từ nông thôn lên thành thị đông đúc, sống trong các căn hộ nhỏ hơn nhưng đắt tiền hơn. Hơn 93% dân số Nhật Bản sống trong các khu vực thành thị - nơi mà sinh một hay nhiều con là quá khó khăn với nhiều cặp vợ chồng.

Để giải quyết tình trạng trên, từ những năm 1990, Nhật Bản đã có nhiều chính sách tăng tỷ lệ sinh như tăng cường dịch vụ trông trẻ, cải thiện cơ sở công cộng và nhà ở cho các gia đình có con. 

Nỗ lực của chính phủ trong duy trì phụ nữ trong lực lượng lao động thông qua kế hoạch mang tên “Womenomics” cũng có tác dụng. Chỉ trong 3 thập kỷ, tỷ lệ phụ nữ Nhật Bản tuổi từ 30 đến 34 quay trở lại làm việc sau sinh đã tăng từ 50% lên 75%. Dù vậy, vẫn cần nhiều thị trấn như Nagi thì Nhật Bản mới có thể mong giải quyết được tình trạng tỷ lệ sinh thấp như hiện nay.