Tăng thuế thuốc lá – Tiếng nói của phụ nữ vì một Việt Nam khỏe mạnh và bền vững

Lời kêu gọi đầy trách nhiệm của Tổng Bí thư Tô Lâm – “Bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn là trách nhiệm của mỗi công dân, toàn bộ hệ thống chính trị và toàn xã hội” – càng nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách này trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hướng tới một nền kinh tế phát triển bao trùm, nhân văn và bền vững.

Thuốc lá không chỉ gây hại cho người hút mà còn để lại những hậu quả nặng nề, âm thầm trong mỗi gia đình. Theo báo cáo của Hội Khoa học Kinh tế Y tế Việt Nam, tiêu dùng thuốc lá gây tổn thất kinh tế lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm – tương đương 1,14% GDP – do chi phí điều trị bệnh và mất năng suất lao động. Nếu tính thêm tổn thất môi trường và rác thải, thiệt hại có thể vượt 2,18% GDP. Những con số này không chỉ phản ánh gánh nặng kinh tế ở tầm quốc gia mà còn minh chứng cho áp lực lớn đang đè nặng lên từng mái nhà – nơi phụ nữ, đặc biệt là những người mẹ, người nội trợ, chính là tuyến đầu trong việc chăm sóc người bệnh, gánh vác chi tiêu y tế và bù đắp các tổn thất tinh thần trong không khí gia đình.

Một trong những quan ngại thường được nêu ra khi nói đến việc tăng thuế thuốc lá là ảnh hưởng đến sản xuất, lao động và thu nhập của người dân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy điều ngược lại. Trong giai đoạn 2021–2023, dù đã có hai đợt tăng thuế, sản lượng thuốc lá tại Việt Nam vẫn tăng 17%. Các nghiên cứu kinh tế vĩ mô cho thấy rằng khi thuế thuốc lá được điều chỉnh hợp lý, GDP thậm chí có thể tăng thêm 0,09–0,18% nhờ vào việc dịch chuyển chi tiêu từ thuốc lá sang các lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, thực phẩm, hàng tiêu dùng – những ngành sử dụng nhiều lao động nữ và tạo ra giá trị xã hội cao. Việc tăng thuế, do đó, không làm “gây sốc” nền kinh tế mà còn là cú hích thúc đẩy tiêu dùng lành mạnh và tăng trưởng chất lượng.

Phụ nữ và trẻ em là nhóm đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ tác hại của thuốc lá, đồng thời cũng là những người hưởng lợi rõ rệt từ các chính sách kiểm soát thuốc lá mạnh mẽ. Khói thuốc thụ động là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ, làm giảm chất lượng sống và gia tăng gánh nặng y tế. Trong các hộ gia đình thu nhập thấp, chi tiêu cho thuốc lá thường đồng nghĩa với việc cắt giảm tiền học, tiền thuốc, tiền tiết kiệm – ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội phát triển của con cái. Khi giá thuốc lá tăng nhờ chính sách thuế, người hút sẽ có xu hướng giảm hoặc bỏ thuốc, từ đó tạo ra môi trường sống lành mạnh hơn, giảm thiểu rủi ro bệnh tật, tăng quyền lựa chọn cho phụ nữ và khôi phục không gian an toàn trong mỗi mái nhà.

Việt Nam có mức tiêu thụ thuốc lá lớn

Theo khuyến nghị của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ những phương án tăng thuế đủ mạnh mới thực sự hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng thuốc lá. Cụ thể, phương án được đề xuất bao gồm thuế tuyệt đối tăng lên 5.000 đồng/bao từ năm 2026 và đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, kết hợp với thuế tỷ lệ ở mức 75% giá bán lẻ thay vì 36% như hiện nay – mức thấp nhất trong khu vực. Đây không chỉ là con số tài chính mà còn là cam kết chính trị, là sự thể hiện trách nhiệm đối với sức khỏe nhân dân và là cơ hội cứu sống hàng trăm ngàn người mỗi năm.

Việc trì hoãn tăng thuế thuốc lá không chỉ khiến Nhà nước mất đi nguồn thu tiềm năng mà còn đánh mất cơ hội cải thiện sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả, công bằng và tiết kiệm. Việc lựa chọn phương án tăng thuế đủ mạnh không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người dân, mà còn khẳng định quyết tâm của Quốc hội và Chính phủ trong việc xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm. Đây cũng là hành động thiết thực nhất để đồng hành cùng phụ nữ Việt Nam trong nỗ lực gìn giữ hạnh phúc gia đình, bảo vệ những giá trị sống tốt đẹp và nâng cao chất lượng cuộc sống của thế hệ tương lai.

Ngày 13/6/2025 tới đây, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Đây là thời khắc quan trọng – không chỉ mang ý nghĩa về chính sách, mà còn là dấu mốc thể hiện tầm nhìn chiến lược và lòng nhân ái của những người đại diện cho ý chí của Nhân dân. Mỗi lá phiếu thông qua phương án tăng thuế thuốc lá đủ mạnh chính là một bước tiến vì phụ nữ, vì trẻ em, vì một Việt Nam khỏe mạnh và bền vững.