Công tác phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn tội phạm buôn bán người tại địa bàn biên giới

Những năm qua tình hình hoạt động của tội phạm nói chung và tội phạm mua bán người, nhất là PNTE trên các tuyến biên giới, tập trung là tuyến biên giới bộ diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng cả về số vụ, số đối tượng và tính chất, mức độ nguy hiểm; trọng điểm là địa bàn 6 tỉnh tuyến biên giới Việt - Trung(Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu); một số tỉnh tuyến biên giới Việt - Lào (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị) và các tỉnh Tây Ninh, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang thuộc tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia. Khu vực biên giới vừa là nơi tập kết, vừa là địa bàn trung chuyển, đồng thời là địa bàn để đối tượng lẩn trốn khi bị phát hiện, truy bắt. PNTE bị mua bán chủ yếu bị ép hành nghề mại dâm, làm vợ, con nuôi người nước ngoài, bị bóc lột tình dục, bóc lột sức lao động hoặc bị sử dụng vào những mục đích thương mại, vô nhân đạo khác. Gần đây, nạn nhân không chỉ là những PNTE có hoàn cảnh khó khăn, trình độ dân trí thấp mà ngay cả học sinh, sinh viên, trẻ em là nam giới, con em các gia đình khá giả ở thị thành cũng bị lừa bán (như vụ ngày 19/5/2010, BP Quảng Ninh bắt 02 đối tượng là Hưng và Duy ở TP.Nam Định đang trên đường đưa 02 nạn nhân là Hằng, Sn 1993 và Cẩm Ly, Sn 1994, cùng trú tại TT.Lâm/Ý Yên/Nam Định sang Trung Quốc bán. các đối tượng khai nhận đã 7 lần lừa gạt phụ nữ bán sang Trung Quốc thu được 100 triệu đồng). Đáng báo động tình trạng phụ nữ đem con ra nước ngoài bán (trường hợp Vàng Thị Máy, trú tại Mèo Vạc/Hà Giang đưa 5 con gái từ 2 - 15 tuổi sang TQ bán bị bắt ngày 06/9/2009) hoặc một số phụ nữ mang thai bị lừa hoặc trốn ra nước ngoài sinh và bán con sau đó mới trở về địa phương (BĐBP Lào Cai, Hà Giang phát hiện 3 vụ/5 phụ nữ); hoạt động mua bán nam giới (chủ yếu để bóc lột sức lao động, làm việc trong các hầm mỏ, lao động dịch vụ...) có chiều hướng diễn biến phức tạp (xảy ra 03 vụ/23 người bị lừa bán sang Trung Quốc qua biên giới Lào Cai). Đặc biệt từ năm 2008 trở lại đây tình hình bắt cóc PNTE ở địa bàn biên giới các tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu diễn biến phức tạp (xảy ra 8 vụ/13 trẻ em, 9 phụ nữ bị bắt cóc). Một số trường hợp, đối tượng sử dụng hung khí, vũ lực đe dọa, khống chế bắt cóc trẻ em ngay tại gia đình, trên nương rãy... đưa sang Trung Quốc bán gây hoang mang trong quần chúng, gây mất ổn định an ninh, trật tự ở khu vực biên giới (vụ ngày 16/10/2009, BP Hà Giang bắt 09 đối tượng (03 đối tượng người TQ, 06 đối tượng người VN) có hành vi bắt cóc trẻ em từ 2-5 tuổi đưa sang TQ bán với giá từ 18.000 - 35.000 NDT/1 cháu; thu 03 dao găm. Ngày 23/5/2010, có 4 đối tượng bịt mặt khống chế gia đình anh Giàng Seo Dính ở thôn Sín Chải/Si Ma Cai/Lào Cai bắt Cư Thị Tớ, Sn 1993, Cư Thị Chấu, Sn 2000 và Giàng Seo hải, Sn 2001. Trên đường đưangười sangTrung Quốc, chúng thả Chấu và Hải còn Cư Thị Tớ hiện chưa rõ tung tích). Bên cạnh đó, nhiều trường hợp PNTE đi chợ Trung Quốc nghi bị bắt cóc (5 tháng đầu năm 2010 phát hiện có 14 phụ nữ sang Trung Quốc mua hàng hiện chưa thấy trở về)

Tình trạng PNTE đi khỏi nơi cư trú chưa rõ nguyên nhân cũng diễn ra khá phức tạp, khó quản lý. Kết quả khảo sát ở khu vực biên giới các tỉnh phía Bắc phát hiện có trên 4.000 PNTE vắng mặt ở địa bàn, nghi bị lừa bán ra nước ngoài.

Thủ đoạn: Qua công tác đấu tranh thấy nổi lên một số thủ đoạn hoạt động của tội phạm mua bán người ở khu vực biên giới như sau:

- Hình thành đường dây, tổ chức chặt chẽ trong và ngoài biên giới. Lợi dụng điều kiện kinh tế khó khăn, hoàn cảnh gia đình éo le, không có việc làm ổn định, trình độ dân trí, hiểu biết pháp luật và nhận thức xã hội của một số PNTE (cả khu vực biên giới và nội địa) để dụ dỗ, lừa gạt.

- Đe dọa, khống chế bắt cóc PNTE ngay tại gia đình, trên nương rãy, những nơi hẻo lánh trên biên giới.

- Núp dưới danh nghĩa môi giới kết hôn với người nước ngoài, môi giới nhận con nuôi người nước ngoài.

- Lợi dụng các mối quan hệ dân tộc, thân tộc để dụ dỗ, lừa gạt.

- Giả quan hệ yêu đương, hứa hẹn kết hôn sau đó lừa đưa ra nước ngaòi bán.

- Thông qua dịch vụ Internet để làm quen các nạn nhân sau đó đưa qua biên giới bán cho người nước ngoài.

Mua bán người là một loại tội phạm có tổ chức, mang tính quốc tế, mức độ nguy hiểm cao, xâm hại trực tiếp đến danh dự, nhân phẩm, sức khoẻ, tính mạng của phụ nữ và trẻ em; ảnh hư­ởng đến hạnh phúc gia đình, làm tổn hại thuần phong mỹ tục, làm tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh xã hội, HIV/AIDS trong cộng đồng, gây mất trật tự an toàn xã hội và an ninh biên giới.

BĐBP là lực lượng nòng cốt, chuyên trách quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, ANTT ở khu vực biên giới, được Chính phủ giao chủ trì thực hiện 2 tiểu dự án thuộc Đề án II và III Chương trình 130/CP là “Đấu tranh phòng, chống tội phạm buôn bán PNTE và tiếp nhận nạn nhân bị buôn bán từ nước ngoài trở về”. Những năm qua, quán triệt nội dung của Chương trình, Chỉ thị số 16/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ và chỉ đạo của BQP, Bộ Tư lệnh BĐBP luôn xác định đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người qua biên giới là một trong những nhiệm vụ qua trọng, thường xuyên để tập trung chỉ đạo, triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm phát hiện, đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả hoạt động của tội phạm mua bán người; hạn chế, xóa bỏ những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm mua bán người ở khu vực biên giới. Những biện pháp chủ yếu của BĐBP trong phòng ngừa, đấu tranh với loại tội phạm này là:

1. Tiến hành các biện pháp phòng ngừa:

a) Phòng ngừa xã hội: Là sự kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng BĐBP với các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương các cấp tiến hành các biện pháp phòng ngừa rộng rãi trên các lĩnh vực cụ thể ở địa bàn biên giới, bao gồm:

- Tuyên truyền vận động nhân dân ở khu vực biên giới nhận rõ phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm, nâng cao nhận thức pháp luật và ý thức cảnh giác, tích cực tham gia PCTP. Tuyên truyền, truyền thông về, chính sách tái hòa nhập cộng đồng, xóa bỏ mặc cảm cho nạn nhân bị mua bán trở về. Hạn chế các trường hợp bị bọn tội phạm dụ dỗ, lừa gạt.

- Tích cực tham mưu cho chính quyền địa phương xây dựng và triển khai thực hiện có hiệu quả các Chương trình, dự án phát triển kinh tế, vănn hóa, xã hội,nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân khu vực biên giới, làm trong sạch địa bàn, hạn chế những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm mua bán người ở khu vực biên giới và các điều kiện để bọn tội phạm lợi dụng hoạt động.

- Tập huấn nâng cao năng lực phòng, chống tội phạm mua bán PNTE, năng lực tổ chức tiếp nhận, hỗ trợ PNTE là nạn nhân bị mua bán từ nước ngoài trở về cho cán bộ, chiến sỹ các đơn vị BĐBP và các lực lượng chức năng.

b) Phòng ngừa nghiệp vụ: Bao gồm các biện pháp mang tính nghiệp vụ của BĐBP nhằm xóa bỏ, hạn chế nguyên nhân, điều kiện làm nảy sinh tội phạm:

- Triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để nắm chắc tình hình địa bàn, đối tượng ở nội và ngoại biên có liên quan đến hoạt động mua bán người; tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, phong tục tập quán của nhân dân trên địa bàn; những đặc điểm, quy luật hoạt động, những thông tin phản ánh nguyên nhân và điều kiện của tội phạm mua bán người; những tuyến, địa bàn khu vực trọng điểm ở hai bên biên giới và địa bàn tiếp giáp mà bọn tội phạm thường lợi dụng đưa dẫn, chuyển giao hoặc bắt cóc PNTE để đưa ra nước ngoài; các nhà hàng, khách sạn, khu vực mà bọn tội phạm lợi dụng để tiến hành các hoạt động tuyển lựa, tập kết, tiếp nhận PNTE để mua bán qua biên giới.

- Tiến hành đồng bộ các mặt công tác nghiệp vụ cơ bản:

+ Thực hiện có chiều sâu công tác điều tra cơ bản nhằm phát hiện tình hình, đối tượng, những điều kiện bọn tội phạm lợi dụng để hoạt động, những người có nguy cơ bị lợi dụng, lôi kéo tham gia hoạt động phạm tội, những người có nguy cơ cao bị lừa gạt, dụ dỗ; phương thức, thủ đoạn hoạt động mua bán PNTE, môi giới, tổ chức hoạt động mại dâm và những vấn đề khác có liên quan đến mua bán người ở địa bàn biên giới để phục vụ công tác phòng ngừa, đấu tranh...

+ Quản lý chặt chẽ các đối tượng thuộc diện QLNV, đối tượng có liên quan đến hoạt động mua bán người. Thường xuyên thu thập, xác minh tin, tài liệu về hoạt động của đối tượng; kết luận kịp thời mọi dấu hiệu nghi vấn như: Lôi kéo, dụ dỗ PNTE ra nước ngoài làm ăn, môi giới lấy chống người nước ngoài, môi giới nhận con nuôi... Phối hợp với các ngành, các lực lượng và chính quyền, đoàn thểcảm hóa, giáo dục các đối tượng có quá khứ phạm tội mua bán người, tạo việc làm, tăng thu nhập để họ không tái phạm tội và tích cực tham gia đấu tranh PCTP.

+ Xây dựng, sử dụng có hiệu quả mạng lưới mật, bố trí hợp lý ở cả 3 tuyến (ngoại biên, khu vực biên giới và nội địa), tập trung vào địa bàn, đối tượng trọng điểm nhằm đảm bảo yêu cầu nắm tình hình chủ động đấu tranh.

- Tăng cường tuần tra, kiển soát chặt chẽ biên giới, vùng biển, quản lý địa bàn, kịp thời phát hiện, bắt giữ tội phạm mua bán người; tập trung vào những địa bàn trọng điểm, thời gian trọng điểm, các khu vực cửa khẩu, đường mòn, đường tắt qua lại biên giới. Kiểm soát người, phương tiện ra vào, cư trú, hoạt động ở khu vực biên giới. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng, các cơ quan chức năng quản lý, kiểm soát các ngành nghề kinh doanh dịch vụ nhạy cảm có liên quan đến hoạt động mại dâm nhằm chủ động phát hiện hoạt động của tội phạm mua bán người để kịp thời ngăn chặn.

2. Xây dựng và triển khai thực hiện các kế hoạch thường xuyên, kế hoạch cao điểm đấu tranh PCTP mua bán người, bắt cóc PNTE.

3. Tăng cường phối hợp với các lực lượng và quan hệ hợp tác với lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng để trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm phối hợp trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người, chuyển giao, tiếp nhận đối tượng phạm tội hoặc giải cứu, tiếp nhận nạn nhân bị mua bán từ nước ngoài trở về...

Do có sự triển khai đồng bộ các biện pháp công tác biên phòng và phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng trong công tác phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn tội phạm mua bán người. Trong 5 năm (từ 2005 đến tháng 5/2010) các đơn vị BĐBP đã xác lập, đấu tranh hàng trăm chuyên án, kế hoạch nghiệp vụ; triệt phá nhiều đường dây, tổ chức mua bán PNTE qua biên giới. Bắt giữ, xử lý 567 vụ/796 đối tượng, giải cứu 776 nạn nhân, tiếp nhận 933 nạn nhân do nước ngoài trao trả(chủ yếu là từ Trung Quốc chiếm trên 90%).

Kết quả trên đã ngăn chặn, kiềm chế sự gia tăng của tội phạm này ở khu vực biên giới; giải cứu, tiếp nhận và tạo điều kiện tái hòa nhập cộng đồng cho nhiều PNTE bị mua bán; giữ vững an ninh trật tự ở khu vực biên giới.

Một số khó khăn, tồn tại trong phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm mua bán người ở khu vực biên giới:

- Phạm vi địa bàn, đối tượng hoạt động của loại tội phạm này rộng, thường hình thành các đường dây, tổ chức mua bán PNTE từ địa bàn nội địa đưa qua biên giới ra nước ngoài bán, trong khi BĐBP chỉ quản lý địa bàn khu vực biên giới, địa hình chủ yếu là rừng núi hiểm trở, liền núi, liền sông, có nhiều đường tiểu mạch; điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí thấp là điều kiện để tội phạm lợi dụng hoạt động, lẩn trốn; đồng thời là những khó khăn trong việc tuần tra, kiểm soát phát hiện và cơ động lực lượng đấu tranh truy bắt tội phạm.

- Hệ thống pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm mua bán người chưa được hoàn thiện, thiếu đồng bộ (hiện nay ta chưa có luật về phòng, chống buôn bán người như một số nước trong khu vực). Bộ luật Hình sự mới chỉ quy định 2 tội danh “mua bán người” (Điều 119) và “mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em” (Điều 120). Bên cạnh đó, do quan điểm của mỗi quốc gia về phòng, chống tội phạm này chưa thống nhất nên sự hợp tác trong đấu tranh còn những hạn chế nhất định.

- Trong quan hệ hợp tác với các lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng còn nhiều bất cập, nhất là trong các lĩnh vực trao đổi thông tin, truy bắt tội phạm, điều tra xử lý đối tượng... Hiện tượng nạn nhân tự trốn về hoặc bị đẩy đuổi bí mật qua biên giới tuy không nhiều như những năm trước đây nhưng vẫn còn tiếp diễn. Khi trao trả nạn nhân, nhiều trường hợp lực lượng chức năng nước bạn cung cấp thông tin về nạn nhân, đối tượng thiếu cụ thể, hồ sơ lý lịch không đảm bảo theo quy định làm cho việc xác minh, tiếp nhận của BĐBP gặp nhiều khó khăn.

- Lực lượng trực tiếp đấu tranh với tội phạm này của BĐBP còn rất mỏng lại kiêm nhiệm nhiều mặt công tác nghiệp vụ, kinh nghiệm, năng lực, kinh phí, trang thiết bị nghiệp vụ phục vụ hoạt động đấu tranh còn hạn chế, chưa đáp ứng với tình hình thực tế và yêu cầu nhiệm vụ đặt ra.

Thời gian tới, tình hình mua bán người trên các tuyến biên giới, đặc biệt tình trạng bắt cóc PNTE trên tuyến biên giới phía Bắc vẫn diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng; phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Để chủ động phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả hoạt động của tội phạm mua bán người ở khu vực biên giới, BĐBP đang tập trung thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:

Một là, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ với các Bộ, Ngành, lực lượng chức năng và chính quyền địa phương tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình 130/CP của Chính phủ, tập trung điều tra, triệt phá các đường dây, tổ chức mua bán PNTE ra nước ngoài có quy mô lớn; xử lý nghiêm các đối tượng phạm tội, tập trung vào các các tuyến và địa bàn trọng điểm, các tỉnh trọng điểm như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lai Châu...

Hai là, Tiếp tục triển khai đồng bộ các biện pháp công tác biên phòng, điều tra cơ bản, nắm chắc tình hình địa bàn, hoạt động của các loại đối tượng. Quản lý chặt chẽ các đối tượng có tiền án, tiền sự, nhất là những đối tượng đang có biểu hiện nghi vấn, những đối tượng có nguy cơ cao bị dụ dỗ, lừa gạt. Tăng cường tuần tra, kiểm soát chặt chẽ biên giới, vùng biển, kịp thời phát hiện dấu hiệu hoạt động của tội phạm để đấu tranh, ngăn chặn ngay từ biên giới.

Ba là, tham mưu cho chính quyền địa phương đẩy mạnh việc triển khai thực hiện các chương trình, dự án phát triển khinh tế, xã hội; tuyên truyền vận động quần chúng nhân dân ở khu vực biên giới bằng nhiều hình thức, nội dung phong phú nhằm nâng cao nhận thức pháp luật, ý thức bảo vệ biên giới, tích cực tham gia PCTP nói chung và tội phạm mua bán người nói riêng.

Bốn là, tăng cường quan hệ, hợp tác với lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng trong đấu tranh PCTP mua bán người và tổ chức tiếp nhận, giải cứu, hỗ trợ nạn nhân từ nước ngoài trở về tái hòa nhập cộng đồng.

Năm là, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tham gia xây dựng, hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật, tạo cơ sở pháp lý cho các lực lượng chức năng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người nói chung và mua bán PNTE nói riêng. Tiếp tục củng cố hệ thống tài liệu, tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ, chiến sỹ trong toàn lực lượng về PCTP mua bán người và khả năng phát hiện tội phạm, tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân là PNTE bị mua bán từ nước ngoài trở về.

Sáu là, đẩy mạnh phối hợp giữa hai lực lượng Cảnh sát và Biên phòng trong thực hiện các biện pháp nghiệp vụ, đấu tranh chuyên án, vụ án tạo thế trận khép kín trong công tác phòng ngừa để làm giảm hoạt động của loại tội phạm này.