Phụ nữ đang dẫn dắt xu hướng tiêu dùng xanh

Lựa chọn nhỏ tạo nên thay đổi lớn

Không còn là trào lưu nhất thời, việc phụ nữ chuyển sang tiêu dùng xanh đang trở thành một xu hướng bền vững phản ánh sự thay đổi nhận thức về môi trường, sức khỏe và trách nhiệm xã hội. Từ những thói quen rất nhỏ trong đời sống hàng ngày, phụ nữ đang trở thành lực lượng tiên phong trong hành trình chuyển đổi tiêu dùng bền vững tại Việt Nam.

Tại khu Định Công (Hà Nội), chị Minh Hồng (40 tuổi) đã từ lâu thôi sử dụng túi nilông khi đi chợ. Thay vào đó, chị luôn mang theo một chiếc túi tote vải cỡ lớn. "Mỗi lần nhìn lại lượng túi nhựa mà gia đình thải ra chỉ sau vài ngày, tôi thật sự lo lắng. Thay đổi thói quen mua sắm là việc nhỏ, nhưng là cách thiết thực nhất để bảo vệ tương lai cho con cái", chị chia sẻ. Không chỉ dừng ở túi xách, chị Hồng còn ưu tiên chọn sản phẩm có bao bì tái chế hoặc thân thiện môi trường, coi đây là tiêu chí quan trọng khi tiêu dùng.

Một ví dụ khác là Thu Huyền (25 tuổi), nhân viên một tổ chức UNESCO tại Hà Nội. Cô chuyển sang sử dụng cốc nguyệt san thay cho băng vệ sinh dùng một lần - một quyết định vừa vì sức khỏe cá nhân, vừa vì môi trường. "Một chiếc cốc nguyệt san có thể dùng 5-10 năm, giúp giảm hàng nghìn miếng băng vệ sinh thải ra mỗi đời người. Chỉ cần thay đổi một thói quen nhỏ, chúng ta đã góp phần vào thay đổi lớn", Huyền nói.

Tại các cửa hàng cà phê như chuỗi AllDay (phố Quang Trung, Hà Nội), xu hướng xanh cũng được áp dụng mạnh mẽ. Từ cốc giấy, ống hút giấy đến việc hạn chế đồ dùng nhựa, chuỗi quán này đặt mục tiêu "zero waste" trong phục vụ khách. Đại diện quán cho biết: "Mỗi ngày, chỉ riêng lượng thức ăn và đồ uống thừa đã rất lớn, nên việc thay đổi vật liệu bao gói và giảm rác thải là ưu tiên hàng đầu".

Theo phân tích từ chuyên gia, phụ nữ chính là người quyết định phần lớn các lựa chọn tiêu dùng trong gia đình, từ thực phẩm, đồ gia dụng đến mỹ phẩm vì thế họ đóng vai trò "định hướng lối sống" cho cả nhà. Tiến sĩ Nguyễn Thu Hương (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: "Khi phụ nữ ưu tiên sản phẩm xanh, họ không chỉ bảo vệ sức khỏe của con cái, mà còn lan tỏa tư duy sống bền vững. Tiêu dùng xanh trở thành một phần của tình yêu và trách nhiệm gia đình".

Ảnh minh họa

Thực tế tại Việt Nam cho thấy ngày càng nhiều phụ nữ tham gia vào các phong trào, nhóm cộng đồng hoặc chiến dịch xã hội về môi trường. Theo khảo sát của Nielsen Việt Nam, có tới 73% phụ nữ đô thị cho biết họ "ưu tiên mua sản phẩm thân thiện môi trường hơn dù giá cao hơn 5-10%". Bên cạnh đó, một khảo sát gần đây cho thấy đến 86% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi thêm để mua sản phẩm thân thiện môi trường.

Trên toàn cầu, tiêu dùng xanh đã trở thành tiêu chí đánh giá năng lực phát triển bền vững của các quốc gia. Theo báo cáo của United Nations Environment Programme (UNEP), 64% người tiêu dùng toàn cầu cho biết sẵn sàng thay đổi thói quen mua sắm để giảm tác động môi trường - trong đó, phụ nữ và nhóm Gen Z là lực lượng dẫn đầu. Tại Việt Nam, thế hệ trẻ đang đòi hỏi nhiều hơn ở thương hiệu, không chỉ chọn sản phẩm thân thiện môi trường mà còn yêu cầu doanh nghiệp phải minh bạch và có trách nhiệm xã hội. Nghiên cứu cho thấy "ý định mua sản phẩm xanh" (green purchase intention) của nhóm Gen Z tại Việt Nam chịu ảnh hưởng đáng kể từ môi trường xã hội - bạn bè, mạng xã hội và từ nhận thức về biến đổi khí hậu.

Còn nhiều rào cản cần tháo gỡ

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang tiêu dùng xanh tại Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản. Giá thành cao là một trong những yếu tố lớn nhất khiến nhiều người tiêu dùng thu nhập trung bình vẫn e dè khi sản phẩm xanh thường đắt hơn. Thêm vào đó, hiện tượng "tẩy xanh" (greenwashing) - khi doanh nghiệp quảng cáo sai lệch về tính bền vững của sản phẩm đang làm xói mòn niềm tin người tiêu dùng.

Nhiều người vẫn giữ thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần vì sự tiện lợi, trong khi kiến thức về tác động môi trường và các lựa chọn thay thế còn hạn chế. Nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố "nhận thức về môi trường", "ảnh hưởng xã hội" và "giá cả" là các nhân tố mạnh ảnh hưởng tới hành vi tiêu dùng xanh tại Việt Nam.

Để tiêu dùng xanh không chỉ là xu hướng mà thực sự trở thành văn hóa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Người tiêu dùng. Ông Hà Sỹ Đồng (nguyên Đại biểu Quốc hội) cho rằng: "Nhà nước cần khuyến khích doanh nghiệp sản xuất xanh thông qua chính sách thuế và trợ giá, đồng thời áp dụng cơ chế giám sát chống 'tẩy xanh'. Doanh nghiệp cần chuyển sang mô hình kinh tế tuần hoàn, còn người tiêu dùng phải chủ động thay đổi thói quen từ những hành động nhỏ nhất".

Việt Nam hiện đã có "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030", đặt mục tiêu giảm 15% lượng phát thải nhựa vào năm 2030 và nâng tỷ lệ sản phẩm xanh lên 50% trong tổng tiêu dùng quốc gia. Tiêu dùng xanh, với phụ nữ, không chỉ là hành động mua sắm, mà là cách thể hiện bản lĩnh, và là cách sống từ những người mẹ mang túi vải đi chợ, đến cô gái trẻ dùng cốc nguyệt san thân thiện với môi trường, đến chủ quán cà phê đổi sang ly giấy, tất cả đều đang góp phần định hình một thế hệ phụ nữ Việt Nam mới: chủ động, hiểu biết và dám thay đổi vì tương lai xanh của hành tinh.