Người vợ thầm lặng của bác sĩ Phạm Ngọc Thạch
Một ngày đầu tháng 12/2008, Bác sĩ, Anh hùng lao động Đoàn Thúy Ba - nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế gọi điện cho tôi, báo tin: “Tháng 5/2009 là 100 năm ngày sinh của cố Bộ trưởng Y tế Phạm Ngọc Thạch. Alain Phạm Ngọc Định từ Pháp mới vừa về nước. Lần này, Định ở lại Việt
Ngừng một lúc, bà nói thêm: “Định muốn kể về mẹ, bà Marie Louise - vợ của bác sĩ Phạm Ngọc Thạch...”. Sau đó, bà Đoàn Thúy Ba nhiệt tình trao cho tôi số liên lạc của anh Định.
Ngôi nhà gắn liền với lịch sử
Sống giữa Sài Gòn, nhiều lần đi qua lại con đường trung tâm, vậy mà mãi đến giờ tôi mới biết đến tòa nhà mang đậm tính lịch sử, gắn liền với tên tuổi BS Phạm Ngọc Thạch. Sau khi du học từ Pháp trở về Việt Nam, BS Phạm Ngọc Thạch thuê căn biệt thự này làm phòng mạch 202 đường Stratégique (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai). Tại đây, ông đã khám và chữa căn bệnh hiểm nghèo cho I-đa; tên trùm mật vụ Nhật Bản.
Năm xưa, cũng chính nơi này, ông đã khám, chữa bệnh, nuôi giấu, che chở cho những cán bộ lãnh đạo cao cấp của cách mạng. Và cũng chính tại đây, BS Phạm Ngọc Thạch đã trải qua bao đêm trắng suy nghĩ về thế cuộc. Ông bị giằng xé bởi những câu hỏi “tồn tại hay không tồn tại”, liệu nước Đức Hitler có đánh bại Liên Xô? Một ách Pháp ta bẻ không gãy, giờ hai ách Pháp - Nhật chồng lên cổ, ta còn hy vọng gì?!
Chính tại căn biệt thự này, ông đã đi đến một quyết định quan trọng. Sau khi đảo chính Pháp, Nhật muốn thiết lập và củng cố bộ máy cai trị bằng cách nắm lấy lực lượng thanh niên. Nhật cử I-đa đến gặp BS Thạch, ngỏ lời mời ông đứng ra thành lập tổ chức thanh niên. Ông đã cho liên lạc với Bí thư Xứ ủy Trần Văn Giàu báo cáo tình hình I-đa đề nghị ông đứng ra làm thủ lĩnh thanh niên Sài Gòn.
Nhận định đây là một cơ hội tốt, cần lợi dụng thế hợp pháp của Nhật để xây dựng lực lượng, ông Trần Văn Giàu khuyên ông nhận lời. Chỉ trong vòng hai tuần, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch cùng kỹ sư Kha Vạn Cân, Nguyễn Văn Thủ, Thái Văn Lung và Huỳnh Văn Tiểng đã phân công chạy cùng khắp các tỉnh Nam Bộ, tổ chức xong hệ thống Thanh niên Tiền Phong có các “thủ lĩnh” ở mỗi cấp và tập hợp thanh niên biểu dương lực lượng, luyện tập quân sự, mít tinh tuyên thệ, biểu tình, tổ chức biểu diễn ở tỉnh (Long Xuyên, Cần Thơ) rồi ở Sài Gòn...
Đêm 24 rạng ngày 25/8/1945, Việt Minh nhanh chóng giành được chính quyền, Ủy ban Hành chính lâm thời được thành lập, cử BS Phạm Ngọc Thạch làm Ủy viên phụ trách ngoại giao. Và khi thực dân Pháp núp bóng quân Đồng minh quay trở lại chiếm lại tòa nhà Phủ toàn quyền, Trần Văn Giàu viết lời hiệu triệu đồng bào Nam Bộ đứng lên kháng chiến chống lại quân Pháp, BS Phạm Ngọc Thạch từ biệt phòng mạch từng gắn bó với ông suốt nhiều năm vào chiến khu. Từ đó, ông dấn thân vào con đường hoạt động cách mạng.
Ông được Đảng và Chính phủ giao thêm nhiều trọng trách, trở thành Bộ trưởng Bộ Y tế khi ra miền Bắc...
Rồi ông lại đi ngược vào phương
Ngày 8/11/1968, BS Phạm Ngọc Thạch trút hơi thở cuối cùng bởi chứng bệnh sốt rét ác tính nghiệt ngã. Ông được đồng đội đưa về nơi an nghỉ cuối cùng tại cánh rừng bên tả ngạn sông Vàm Cỏ Đông, dưới cơn mưa lâm râm... Bên cạnh ông lúc cuối đời chỉ có đồng chí, đồng đội. Ông hy sinh không có một người thân bên cạnh. Vợ và hai con của ông ở xa tít phía trời Tây...
Mối tình không biên giới
Anh Alain Phạm Ngọc Định - con trai út của BS Phạm Ngọc Thạch không ngăn được những dòng nước mắt khi nói về cha mình: “Cha tôi là một người anh hùng. Đó là một sự thật. Chúng tôi tự hào về người cha anh hùng của mình. Nhưng chúng tôi là những đứa con thiệt thòi, chịu nhiều mất mát. Đó cũng là một thực tế. Song hành trong niềm tự hào về người cha anh hùng là nỗi buồn sâu thẳm khi nhớ về những năm tháng tuổi thơ không hề có cha bên cạnh...”.
Tôi không ngờ người đàn ông ở tuổi gần 70, từng là một giáo sư toán học của một trường đại học danh tiếng ở Pháp lại đa cảm như thế khi nhắc về cha mẹ. Cùng với những giọt nước mắt, ký ức về cha mẹ tuôn trào trong anh...
Những giọt nước mắt của Alain Phạm Ngọc Định giúp tôi hiểu được cội nguồn sâu thẳm của dòng họ Phạm Ngọc. Dù sống ở Pháp nhưng vị giáo sư toán học Trường Orleaus vẫn đau đáu tìm về cội nguồn. Để giải mã những bí ẩn về cuộc đời của một người con mẹ Pháp lai Việt, anh đã gõ nhiều cánh cửa, đã “xâm phạm” cả những bí mật riêng tư của mẹ, thậm chí đã từng chất vấn mẹ, đã thốt lên những câu mang tính “phản biện” để mẹ anh mở lòng... Nhờ vậy, nhiều câu hỏi anh thắc mắc, đeo mang được sáng tỏ...
Anh kể về cơ duyên mối hôn nhân giữa một bác sĩ Việt
Bà Phạm Thị Ngọc Diệp - chị gái của Phạm Ngọc Thạch may mắn lấy được người chồng giàu có, vốn là một dược sĩ thời Pháp thuộc. Nhờ vậy, bà Diệp có điều kiện nuôi nấng, giúp đỡ em trai học lên bác sĩ.
Sau thời gian học Đại học Y khoa ở Hà Nội, Phạm Ngọc Thạch quyết sang Pháp du học, chuyên sâu về bệnh lao phổi. Sau 2 năm miệt mài học tập, ông được thăng chức làm giám đốc bệnh viện lao vùng núi phía đông nước Pháp, vừa là bác sĩ chuyên khoa tại Viện Điều dưỡng Haute Ville.
Tại Bệnh viện Lao, ông gặp gỡ Marie Louise, một cô gái Pháp xinh đẹp, tận tụy, gương mẫu trong vai trò một nữ y tá. Qua những lần trò chuyện, nghe BS Phạm Ngọc Thạch kể về quê hương, cô vừa ngỡ ngàng, vừa bắt đầu hiểu ra còn có những vấn đề rất nặng nề, phức tạp giữa những người nắm quyền ở nước Pháp và thuộc địa.
Lòng nhiệt thành, tài năng và sự tận tụy của BS Thạch đã thuyết phục cô. Tự bao giờ, trái tim cô đã dành cho người đàn ông Việt
Đầu năm 1936, BS Phạm Ngọc Thạch quyết định trở về Việt
Trong đáy lòng, ông không nghĩ Marie Louise đi đến quyết định rời Pháp đến Việt
Anh Định nói: “Khi xách vali xuống tàu là mẹ tôi đã can đảm “bước một bước lớn” hơn 10.000 cây số từ Pháp đến Việt
Papa tôi đưa bà đến Tòa Thị chính làm giấy hôn thú. Mẹ tôi thoáng buồn vì không thuyết phục được ông làm đám cưới ở nhà thờ theo lễ nghi đạo Công giáo. Bù lại, ông dành cho mẹ tôi một tình yêu sôi nổi, chân thành.
Thời gian đầu cha mẹ tôi thuê một căn biệt thự ở đường Sương Nguyệt Ánh. Sau đó ông thuê biệt thự số 202 đường Stratégique (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai) mở rộng phòng mạch. Tôi đã từng có những năm tháng tuổi thơ gắn bó với tòa nhà này...”.
Tại ngôi biệt thự này, từ năm 1936 cho đến trước khi cuộc Cách mạng tháng Tám diễn ra ở Sài Gòn, Marie Louise đã trải qua những năm tháng tràn ngập hạnh phúc. BS Thạch nhanh chóng giàu có nhờ chuyên sâu nghiên cứu bệnh lao phổi, một căn bệnh nan y đang hoành hành ở Việt
Nhờ những mối quan hệ rộng, ông cũng biết đầu tư sinh lời. Ông dành tiền mua hàng ngàn mẫu đất ở miền Tây, mua nhiều biệt thự ở Đà Lạt, liên tục đổi xe hơi. Vào ngày nghỉ, ông tự tay lái xe đưa vợ con đi Đà Lạt, Vũng Tàu “đổi gió”. Chính tại ngôi nhà này, bà đã biết được mối quan hệ của chồng với những người bạn thân thiết của ông như luật sư Thái Văn Lung, kỹ sư Kha Vạn Cân, BS Nguyễn Văn Thủ...
Bà biết được mối quan hệ của ông với những người làm “quốc sự” lật đổ chính quyền thực dân. Bà biết được cả mối quan hệ phức tạp giữa BS Thạch và tên trùm mật vụ I-đa với “người giấu mặt” là những cán bộ cao cấp của Cộng sản. Bà biết tất cả nhưng lặng lẽ quan sát, lặng lẽ ủng hộ chồng.